Jullie hebben ze vast al wel eens voorbij zien komen in de webshop, Damascene en Toledoware sieraden. Als je gaat zoeken op internet en op sites als Etsy en Ebay zie je echter een hoop termen die door elkaar worden gebruikt. Damascene, Toledoware, Amita, Niello. Hoewel deze technieken wel op elkaar lijken, zijn ze toch echt allemaal verschillend. Ik leg je het verschil uit aan de hand van foto’s en sieraden uit de webshop.
Damascene en Toledoware sieraden
De termen Damascene en Toledoware worden vaak gebruikt voor hetzelfde type sieraden: vintage sieraden met een zwarte achtergrond en gouden gedetailleerde versieringen. Maar als je goed kijkt, zie je dat deze heel verschillend zijn, zowel in stijl als in techniek.
Damascene sieraden
Damascene lijkt zijn oorsprong te hebben in – de naam zegt het al – Damascus, maar waarschijnlijk is dit niet het geval. Er zijn aanwijzingen dat damascening al veel eerder werd toegepast in o.a. Spanje en Japan en daarna pas terecht kwam in het midden-oosten. Bij damascening wordt een basismetaal (meestal staal) geoxideerd waardoor een diepzwarte ondergrond ontstaat. Op deze zwarte ondergrond worden kleine taferelen geëtst, die vervolgens met bladgoud worden bedekt. Je herkent Damascene aan het intense, ietwat ruwe, zwart en de kleur van het goud. Door slijtage zie je vaak dat het goud ietwat dunner is geworden. Zilver wordt ook wel eens gebruikt, maar altijd in combinatie met goud.
Toledoware sieraden
De techniek van damascening kwam in de 19e eeuw in Europa terecht en werd het specialisme van ambachtslieden in Toledo, Spanje. Hier ontstond een levendige handel en Toledo ontwikkelde zich als het centrum van damascening. Maar met het stijgende toerisme kwam ook een behoefte aan sneller -en goedkoper- geproduceerde souvenirs. Hoewel er nog wel sieraden met de hand gemaakt worden is een groot deel inmiddels afkomstig uit de fabriek. Daarnaast is in de 20e eeuw Toledoware ontstaan. Ook bij Toledoware zie je de combinatie zwart/goud, maar in plaats van een zwarte ondergrond met goudkleurige details is de basis een goudkleurig metaal waarop met verf zwarte details zijn aangebracht. Ook worden er soms ook doorzichtige kunststof delen of parels toegevoegd. En het belangijkste verschil: Het geheel is –dare I say– meer kitch dan kunst. Maar ook dat heeft wel weer zijn charme, lekker over the top.
Met de hand of machinaal?
Het automatiseren van het Damascene proces is zo geperfectioneerd dat zelfs expert soms niet kan zien of een sieraad met de hand is gemaakt of in de fabriek. Nu ben ik weliswaar geen expert, maar mij is wel iets opgevallen. Bij de hele oude stukken, waarvan ik zeker weet dat ze met de hand gemaakt zijn, zoals de manchetknopen aan de linker- en rechterkant op onderstaande foto, is de geoxideerde laag direct op het sieraad aangebracht. Bij de manchetknopen met het vogeltje kun je zien dat het damascene onderdeel later in de setting geplaatst is. Dit zie je ook bij veel andere Damascene sieraden. Ik vermoed dat dit een onderdeel is van een automatiseringsproces. Door gebruik te maken van standaard elementen waarin je verschillende afbeeldingen kunt klemmen, kun je snel schakelen tussen vraag en aanbod en is een fout snel te herstellen.
Amita en Shakudo
Ook de termen Amita en Shakudō worden regelmatig genoemd in één adem met elkaar én met Damascene. Amita sieraden zijn op dezelfde manier gemaakt, maar hebben hun oorsprong in Japan. Je ziet dan ook vaak oosterse tafereeltjes en vormen terug zoals waaiers en kersenbomen. Shakudo is ontstaan in de 12e eeuw, en is een hele andere techniek waarbij een legering wordt gemaakt van koper en goud. Door het gebruik van (weliswaar maar een klein percentage) goud werd dit kostbare proces voornamelijk gebruikt voor traditionele wapens, zoals handvatten van zwaarden en messen. De voorwerpen werden bedekt met deze legering en vervolgens gepatineerd met de traditionele Japanse irotsuke techniek waardoor een duurzame donker oppervlakte ontstaat. Later (en ook nu nog) werd deze techniek ook toegepast op sieraden.
Niello Sieraden
Niello of Nielloware is een beetje een vreemde eend in de bijt, maar toch wel mooi om even te noemen. De basis van deze Thaise sieraden heeft namelijk wel overeenkomsten met Damascene. Niello is een zwart materiaal, vaak bestaand uit sulfur, koper, zilver en lood, dat aangebracht word op geëtst metaal (meestal zilver). Door hitte hecht de niello aan het metaal en verhard het bij afkoeling. Door vervolgens een deel weg te polijsten krijg je een tafereel in zwart en zilver.
Veel niello sieraden vinden hun oorsprong in Thailand, en zijn vaak gemerkt Siam Silver. Hoewel de naam Siam suggereert dat het om hele oude stukken gaat, valt dit in de meeste gevallen wel mee. Het verhaal gaat dat veel soldaten die gestationeerd waren in Thailand tussen de jaren 30 en 70 van de vorige eeuw Niello sieraden meenamen voor hun liefje thuis.
Traditionele Niello sieraden laten afbeeldingen zien van het verhaal van de Hindu legende Ramayana. Maar, speciaal voor het toerisme, werden er in de vorige eeuw ook vaak mythische figuren, sterrenbeelden en Thaise cultuur symbolen gebruikt.
Damascene en Toledoware sieraden: welke vind jij het mooist?
Wat is mooier, beter of meer bijzonder? Dit is iets dat alleen jijzelf kan beoordelen, want beauty lies in the eyes of the beholder. Houd je van het elegante van Damascene, het tikje kitscherige van Toledoware of het traditionele van Amita en Niello? Ik houd mijn ogen in ieder geval open voor al deze bijzondere items en plaats ze regelmatig in de webshop. De damascene en toledoware sieraden op de foto zijn allemaal te koop, maar ik heb nog geen tijd gehad om alles in de shop te zetten. Zie je iets waar je geïnteresseerd in bent? Dan kan je natuurlijk altijd even contact opnemen via telefoon, email of whatsapp.
